Energetsko siromaštvo, energetska tranzicija i stanovnici podstandardnih romskih naselja u Srbiji

Abstract

U ovom tekstu analizirani su pozicija i potencijal podstandardnih romskih naselja da budu učesnici pravedne energetske tranzicije i time umanje rizik od energetskog siromaštva, kako bi se unapredio kvalitet života stanovnika podstandardnih romskih naselja. Srbija se nalazi pred novom tranzicijom, koja će ovog puta biti energetska, što podrazumeva prelazak iz sistema u kojem se za proizvodnju energije dominantno koriste neobnovljivi izvori na sistem koji je zasnovan na korišćenju obnovljivih izvora energije. Iskustva ekonomske tranzicije govore da je broj „gubitnika“ ove tranzicije bio značajno veći nego broj onih koji su iz ekonomske tranzicije profitirali. Da se takva situacija ne bi ponovila i sa energetskom tranzicijom, neophodno je u njenu implementaciju uvesti princip pravednosti i socijalne osetljivosti, kako bi se zaštitili najsiromašniji građani koji se nalaze u riziku od energetskog siromaštva a koji su potencijalni gubitnici energetske tranzicije. Ukoliko se realizuje pravovremeno i uz poštovanje socijalne osetljivosti, pravedna energetska tranzicija mogla bi da omogući prelazak na obnovljive izvore energije i time postigne umanjenje efekta klimatskih promena, uz unapređenje kvaliteta života svih ljudi sa naglaskom na onima koji se nalaze u marginalizovanim pozicijama.

This text analyzes the position and potential of substandard Roma settlements to be participants in a just energy transition and thereby reduce the risk of energy poverty, in order to improve the quality of life of the inhabitants of substandard Roma settlements. Serbia is facing a new transition, which this time will be an energy transition, a transition from a system in which non-renewable sources are dominantly used for energy production to a system based on the use of renewable energy sources. The experiences of the economic transition show that the number of “losers“ of this transition was significantly higher than the number of those who profited from it. In order not to repeat such a situation with the energy transition, it is necessary to introduce fairness and social sensitivity in its implementation, in order to protect the poorest citizens who are at risk of energy poverty and who are potential losers of the energy transition. If realized in a timely manner and with social sensitivity, a fair energy transition could enable the transition to renewable energy sources and thereby reduce the effects of climate change, while improving the quality of life of all people, with an emphasis on those in the most marginalized positions.